Βότανα Ηπείρου

ΠΡΙΜΟΥΛΑ – ΚΟΥΛΙΑΣΤΡΑΝΤΟ (PRIMULA VERIS)

Πολυετές φυτό με πράσινες ροζέτες από ζαρωμένα φύλλα και λεπτό μίσκο, στεφανωμένο από κίτρινα λουλούδια με άρωμα μελιού που μοιάζουν χρυσά κηροπήγια και βγαίνουν τον Μάιο και τον Ιούνιο. Τα μέρη που χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς είναι η ρίζες και τα άνθη. Η ρίζα είναι καταπραϋντική, αποχρεμπτική και συνιστάται για την καταρροή και το βήχα. Τα άνθη κάνουν καλό στην αϋπνία και στην νευρική ένταση. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση αυτού του φυτού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γιατί μπορεί να διεγείρει τη μήτρα.

ΡΙΓΑΝΗ

Η ρίγανη είναι ένα πολυετές φυτό, ποώδες ή φρυγανώδες, πολύκλαδο με βλαστούς όρθιους. Το ύψος της φτάνει τα 20-90 εκατοστά. Τα άνθη της είναι μικρά, συνήθως κοκκινωπά και άσπρα. Τα φύλλα και τα άνθη έχουν οσμή αρωματική και γεύση ελαφρά πικρή. Η ρίγανη έχει ιδιότητες στοματικές, τονωτικές, αποχρεμπτικές. Κατάλληλη κατά της ατονίας του στομάχου, κατά της χαλαρώσεως των καταρροϊκών παθήσεων. Επίσης, κατά του άσθματος, της δυσμηνόρροιας, αντισμωδική, εφιδρωτική. Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση των χρόνιων ρευματισμών και κατά του στραβολαιμιάσματος. Το λάδι της ρίγανης (ριγανόλαδο) χρησιμοποιείται σαν κατευναστικό των πόνων των χαλασμένων δοντιών.

ΣΑΜΠΟΥΚΟΣ-ΣΑΟΥΓΚΟΥ (SAMBUCUS NIGRA) 

Ο σαμπούκος αναφέρεται ως το ξύλο από το οποίο φτιάχτηκε ο σταυρός του Χριστού και λέγεται ότι απ’ αυτό το δέντρο κρεμάστηκε ο Ιούδας. Είναι θάμνος σαν μικρό δέντρο με πλατιά οδοντωτά φύλλα. Έχει μικρά κρεμ λουλούδια με δυνατό άρωμα, που βγαίνουν την άνοιξη και δίνουν σκουροκόκκινες, μαύρες ρώγες. Ο φλοιός των κλαδιών και του κορμού είναι γκρίζος. Τα άνθη, τα φύλλα, οι ρώγες και η φλούδα είναι τα μέρη που χρησιμοποιούμε για διάφορες ασθένειες. Από ξεραμένα άνθη φτιάχνουμε τσάι, κατάλληλο για την καταπολέμηση των κρυολογημάτων. Ακόμη, συνιστάται για εντριβές κατά των σπυριών της επιδερμίδας. Καταπλάσματα από φύλλα απαλύνουν τους πόνους από αιμορροΐδες και εγκαύματα. Τέλος, ξεκουράζουν τα κουρασμένα και κόκκινα μάτια. Οι ρώγες του σαμπούκου δεν πρέπει να τρώγονται ποτέ ωμές, ούτε να πίνεται ο χυμός του ωμός, γιατί και τα δύο μπορούν να προκαλέσουν διάρροια. Επίσης, η φλούδα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

ΣΕΛΙΝΟ (APIUM GRAVEOLENS)

Υγιεινό φυτό, πλούσιο σε βιταμίνες και άλατα και με περίφημες θεραπευτικές ιδιότητες. Το σέλινο είναι τονωτικό, διεγερτικό, αντιπυρετικό. Περιέχει μία ορμόνη ανάλογη με τις ιδιότητες της ινσουλίνης. Είναι καλό να το καταναλώνουν οι διαβητικοί και όσοι πάσχουν από νευροπάθειες και ρευματισμούς. Οι ρίζες του βρασμένες με ζάχαρη, βοηθούν στη διάλυση λίθων της χολής. Καταπλάσματα με κοπανισμένα φύλλα σέλινου κάνουν καλό σε πληγές και μώλωπες, ενώ τέλος χρησιμοποιείται και κατά της υπερτάσεως.

ΣΚΟΡΔΟ (ALLIUM SATIVUM)  

Λαχανικό με λεπτά και επίπεδα φύλλα και σφαιρικό κεφάλι με μικρά πρασινόασπρα ή ροζ λουλούδια, που εμφανίζεται στα μέσα του καλοκαιριού. Ο βολβός του είναι σκεπασμένος με άσπρη φλούδα και έχει 8-13 σκελίδες. Εμείς θα το πούμε περισσότερο φάρμακο παρά ωφέλιμο λαχανικό, είναι πολύ καλό απολυμαντικό του οργανισμού, διασταλτικό των αιμοφόρων αγγείων, ρίχνει την πίεση και τονώνει το στομάχι. Ακόμη, καταπολεμά τις αμοιβάδες και τον τυφοειδή πυρετό, τις φαρυγγίτιδες και τις λαρυγγίτιδες. Πολύ καλό τονωτικό του οργανισμού, ώστε παλιότερα πίστευαν ότι χαρίζει την μακροζωία. Είναι ένα καλό αφέψημα που πίνεται ζεστό με γάλα για τους ασθματικούς και όσους υποφέρουν από παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος. Καταπλάσματα με σκόρδο απαλύνουν τους πόνους από νευραλγίες και ρευματισμούς. Το σκόρδο, όμως, μπορεί να ερεθίσει το στομάχι, ενώ λόγω της χαρακτηριστικής έντονης μυρωδιάς του μπορεί να προκαλέσει δυσοσμία της αναπνοής.

ΣΠΑΝΑΚΙ (SPINACIA OLERACEA)

Γνωστό το όμορφο φυτό με τα μικρά πράσινα φύλλα. Καταναλώνεται ως τρόφιμο και διαιτητικό. Περιέχει ασβέστιο, σίδηρο, μαγγάνιο, ιώδιο. Θα αποκτήσουμε ζωογόνο κρασί αν ρίξουμε μερικά φύλλα σπανακιού και τα αφήσουμε να μουσκέψουν για μια εβδομάδα. Είναι τονωτικό, διουρητικό, καταπραϋντικό. Δεν πρέπει να καταναλώνεται από ανθρώπους που αποφεύγουν το σίδηρο και από όσους πάσχουν από υπέρταση του αίματος.

ΤΙΛΙΟ (TILIA EUROPΑEA)

Ψηλό και φυλλοβόλο δέντρο με πλάγια, ωοειδή, σκουροπράσινα φύλλα, ανοιχτοκίτρινα άνθη με γλυκιά μυρωδιά, που βγαίνουν την άνοιξη και κιτρινοπράσινους καρπούς. Τα άνθη είναι αυτά τα οποία χρησιμοποιούνται για φαρμακευτικούς σκοπούς. Το τίλιο συνιστάται για τη βρογχίτιδα, τον πυρετό, την υπέρταση, την αϋπνία, τη ναυτία και τον εμετό, τη νευρική ένταση και την ισχιαλγία. Τέλος, δίνει λάμψη σε ξηρά και ευαίσθητα μαλλιά. 

ΛΑΧΑΝΟ (BRASSICA OLERASEA)

Η αξιόλογη θεραπευτική αξία του κοινού λάχανου είναι αρκετά γνωστή και συχνά χρησιμοποιείται για διαιτητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς. Το ζουμί βρασμένου λάχανου είναι αποτελεσματικό κατά του βήχα, της βραχνάδας και της βρογχίτιδας. Είναι επιπλέον κατά του άσθματος, της πλευρίτιδας και των βρογχικών. Τα φύλλα ψημένου λάχανου στο φούρνο και τοποθετημένα στο στήθος συντελούν στη θεραπεία του αναπνευστικού συστήματος. Φύλλο λάχανου πάνω σε τραύματα καταπραΰνει τον πόνο. Περιέχει βιταμίνες A,B,C, θειάφι που είναι τονωτικό, ευεργετικό και κατά του εκζέματος αλλά δεν είναι καλό για τους πάσχοντες από συκώτι.

ΜΑΪΝΤΑΝΟΣ (PETROSELINUM CRISPUM)

Διετές φυτό με διαιρεμένα, κατσαρά ή επίπεδα φύλλα που ανάλογα με τον τύπο έχει χοντρή ρίζα και χαρακτηριστική μυρωδιά. Υπάρχει σε κάθε σπίτι. Δίκαια ονομάστηκε φυτό της υγείας γιατί περιέχει πολύτιμες και πλούσιες βιταμίνες. Είναι πολύτιμο φάρμακο κατά της υπερτάσεως. Θεωρείται προληπτικό του καρκίνου. Είναι χωνευτικός κατά της πέτρας των νεφρών και της κύστεως. Ο χυμός του είναι αντιπυρετικός. Είναι επίσης κατά του άσθματος των πνευμονικών παθήσεων και του βραχνιάσματος. Ο χυμός του μαϊντανού με οινόπνευμα είναι ένας καλός τρόπος εντριβής για άτομα που υποφέρουν από νευραλγίες ή αρθριτικούς και ρευματικούς πόνους. Εκτός από τις φαρμακευτικές έχει και άλλες ιδιότητες. Ο ατμός του βοηθάει στον καθαρισμό του προσώπου, ειδικότερα το ξηρό και ευαίσθητο δέρμα. Συνιστάται για ξηρά και ευαίσθητα μαλλιά. Δίνει λάμψη και γυαλάδα. Δεν πρέπει όμως να τρώγεται από τις έγκυες γιατί μπορεί να προκαλέσει την αποβολή του εμβρύου.

ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΑ (ORIGANUM MAJORANA)

Πολύ γνωστό αυτοφυές φυτό που ζει πολλά χρόνια και είναι ιδιαίτερα αγαπητό για το άρωμά του. Χρησιμοποιείται κυρίως για τις ανάγκες της αρωματοποιίας. Με τα φυλλαράκια του που έχουν γκρίζο χρώμα κι από τα κόκκινα λουλούδια του, φτιάχνουμε ένα αφέψημα με ηρεμιστικές, αφιδρωτικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες.

ΜΑΡΟΥΛΙ (LACTUCA SATIVA)

Η χρησιμότητα του γνωστού μας μαρουλιού είναι πολύ μεγάλη. Ανήκει στην κατηγορία των εξαιρετικών καλλιεργούμενων φυτών. Σπουδαίο σαν σαλατικό που τρώγεται ωμό. Το φυτό αυτό φέρνει ύπνο στους αναρρωνύοντες και εξαντλημένους από μακρά ασθένεια χωρίς ενοχλήσεις. Το μαρούλι ωφελεί το νευρικό σύστημα. Είναι κατά του ίκτερου και ωφέλιμο στο συκώτι. Κατάπλασμα μαρουλιού είναι κατά των αποστημάτων και εγκαυμάτων. Αποτελεσματικό κατά της νευρασθένειας. Συστατικό του μαρουλιού που ονομάζεται «Λαυτουκάριο» έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για τον μετριασμό των παλμών της καρδιάς. Είναι κατά της βρογχίτιδας, της γρίπης και των ρευματισμών.

ΜΕΝΕΞΕΣ (VIOLA ODORATA)

Είναι γνωστό ως όμορφο λουλούδι των κήπων. Πολλές φορές το συναντούμε κι αυτοφυές με την ονομασία μανουσάκι. Από τους σπόρους ιδιαίτερα των λουλουδιών φτιάχνουμε αφεψήματα και καταπλάσματα πολύ αποτελεσματικά για τις νευρίτιδες, τις βρογχίτιδες με βήχα, αλλά και το χρόνιο άσθμα ή την πνευμονία.

ΜΕΝΤΑ (MENTHA PIPERITA)     

Πολυετές φυτό με κοκκινοπόρφυρα, τετράγωνα κοτσάνια και γυαλιστερά, σκουροπράσινα, οβάλ, οδοντωτά φύλλα. Έχει μικρά πορφυρά λουλούδια που εμφανίζονται το καλοκαίρι. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες πολλές. Είναι φυτό τονωτικό, στομαχικό, χωνευτικό, αντισπασμωδικό. Τονώνει την λειτουργία του συκωτιού, κατά του κατάρρου και της μητραλγίας. Επιταχύνει τους παλμούς της καρδιάς και αυξάνει τη θερμοκρασία. Το λάδι της μέντας είναι κατά των νευραλγιών και του πονοκεφάλου. Το μαντόλ συστατικό του λαδιού της μέντας είναι σε μορφή κρυστάλλων. Χρησιμοποιείται ως αναλγητικό, τοπικό σε μορφή κραγιόν ή πομάδας σε περιπτώσεις νευραλγίας, κεφαλαλγίας και ισχιαλγίας. Συνιστάται και για την ομορφιά του προσώπου του σώματος και των μαλλιών. Ιδανικό για κανονικό δέρμα. Είναι δροσιστικό της αναπνοής ενώ συνιστάται για λιπαρά μαλλιά. Αναζωογονητικό έγχυμα για μπάνιο. Να αποφεύγονται οι εισπνοές με λάδι για μεγάλα διαστήματα. Δεν πρέπει να δίνεται σε παιδιά για περισσότερο από μία εβδομάδα ή σε μωρά με οποιαδήποτε μορφή.

ΜΟΛΟΧΑ (MALVA SYLVESTRIS)

Πασίγνωστο, αυτοφυές, ποώδες, μονοετές, διετές ή πολυετές φυτό. Είναι συνήθως τριχωτό με όρθιο διακλαδισμένο βλαστό. Τα άνθη έχουν χρώμα ρόδινο. Χρησιμοποιείται με πολλές μορφές. Από όλο το φυτό μπορούμε να φτιάξουμε αφεψήματα που τα χρησιμοποιούμε για πλύσεις, εντριβές και επαλείψεις κατά των διάφορων μωλώπων. Με τα άνθη της φτιάχνουμε τσάι που μαλακώνει τον βήχα και ευνοεί την γρήγορη ανάρρωση από κρυολογήματα. Τέλος, από τις ρίζες του φτιάχνουμε ένα αφέψημα που είναι εξαιρετικό φάρμακο για όσους πάσχουν από ερεθισμούς του αναπνευστικού συστήματος ή το έλκος του στομάχου.

ΠΑΠΑΡΟΥΝΑ (PAPAVER RHODEAS)

Η πολύ γνωστή μας κατακόκκινη και όμορφη παπαρούνα, το φυτό και το λουλούδι της άνοιξης. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε τα λουλούδια της παπαρούνας, που από αυτά φτιάχνουμε ένα πολύ δυνατό αφέψημα κατά του βήχα και των κρυολογημάτων. Παλιά το δίνανε στα παιδιά για να κοιμούνται και είναι γνωστό και ως 'Μάκου'.

ΠΑΣΧΑΛΙΑ (SYRINGA VULGARIS)

Φυτό με γυαλιστερά ή πράσινα φύλλα με μοβ ή κάτασπρα λουλούδια. Φτάνει μέχρι τα 10 μέτρα ύψος. Τα μέρη του φυτού είναι πικρά. Σ' αυτό το γεγονός έγκειται και η φαρμακευτική αξία του. Είναι καλό αντιπυρετικό. Τονωτικό και κατάλληλο γι΄ αυτούς που υποφέρουν από δυσπεψία, φούσκωμα και διάρροια αλλά και όσους πάσχουν από ρευματισμούς.

ΠΙΚΡΑΛΙΔΑ (TARAXACUM OFFICINALE)

Φυτό με βαθιά ρίζα με ροζέτα από οδοντωτά φύλλα σε μορφή λόγχης και κίτρινα λουλούδια σαν μαργαρίτες. Τα μέρη που χρησιμοποιούνται για φαρμακευτικούς σκοπούς, είναι η ρίζα και τα φύλα. Τα φύλα είναι ισχυρό διουρητικό και καθαριστικό του αίματος, ενώ η ρίζα είναι πολύ καλό τονωτικό. Συνιστάται για την αρθρίτιδα, τη δυσκοιλιότητα, την υπέρταση, τη δυσπεψία, την προεμμηνορρυσιακή ένταση, την ψωρίαση και τους ρευματισμούς. Ακόμη συνιστάται για το γερασμένο δέρμα. Είναι γνωστό και ως αγριοραδίκι.

ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ (URTICA DIOICA)

Είναι πόα μονοετή ή πολυετή με άφθονες τρίχες πάνω στο βλαστό και στα φύλλα. Τα άνθη της είναι μονογενή, πρασινωπά χωρίς πέταλα. Χωρίζεται σε άγρια και ήμερη. Η τσουκνίδα δυναμώνει την κυκλοφορία του αίματος, όταν ανθρώπινο χέρι έρθει σε επαφή με αυτήν. Είναι αποτελεσματική ιδιαίτερα για τις αιμορραγίες της μύτης. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού βρίσκονται στα φύλλα και στο χυμό του. Χρησιμοποιείται για την υπέρταση, την αναιμία, την αρθρίτιδα και την παράλυση.

ΧΑΜΟΜΗΛΙ (CHAMAEMELUM NOBILE)

Χαμηλό, αρωματικό, μονοετές φυτό με διαιρεμένα φύλλα και άνθη σαν μαργαρίτες. Είναι φαρμακευτικό φυτό με αντιπυρετικές, στομαχικές, διουρητικές, καταπραϋντικές ιδιότητες. Το αιθέριο λάδι από τα άνθη του είναι πολύτιμο. Χρησιμοποιείται για υστερία, τέτανο, κριθαράκι, παχυσαρκία, έλκος στομάχου, γρίπη, αρθρίτιδα.

ΑΧΙΛΛΕΙΑ (ACHILLEA MILILLOCIUM)

Πολυετές, αναρριχητικό βότανο. Έχει γκριζοπράσινα φύλλα και μικρά λευκά ή ροζ λουλούδια με κίτρινο κέντρο. Φυτρώνει το καλοκαίρι σε χαλαρές ομάδες. Πίνοντας το τσάι του, τονώνουμε τον οργανισμό. Είναι διουρητικό και απαλύνει τους πόνους των ρευματισμών. Είναι ακόμη φυτό ενεργητικό στις γαστρικές παθήσεις. Σταγόνες κρύου τσαγιού στα αυτιά επουλώνουν τις διάφορες παθήσεις τους. Τονώνει τη λειτουργία των νεφρών και της καρδιάς. Τονώνει επίσης τα μαλλιά και με εντριβές στο κεφάλι μειώνει την τριχόπτωση. Συνιστάται και για την ακμή, τη βρογχίτιδα, τα κρυολογήματα και τον πυρετό, την υπέρταση, την λαρυγγίτιδα και την ψωρίαση. Ακόμη και για υγιή άτομα σαν διεγερτικό του πνεύματος. Σε σπάνιες περιπτώσεις οι υπερβολικές δόσεις μπορεί να προκαλέσουν ζάλη και ίλιγγο.

ΒΙΣΚΟΣ

Δεν είναι τέλειο φυτό. Είναι παράσιτο που αναπτύσσεται πάνω στα δέντρα. Γνωστό και ως είναι αντισπασμωδικό και κατά της υπέρτασης. Αποτελεί βασική τροφή των ζώων και λέγεται πως αυξάνει το γάλα στις αγελάδες. Η παρασκευή της εξύβεργας με βάση το γκι ζυμωμένο με μέλι, χρησιμοποιείται για να πιάνονται μικρά πουλιά.

ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ (VALERIANA OFFICINALIS)

Είναι θάμνος που φτάνει σε ύψος από 1-15 μέτρα. Η βάση της είναι βελούδινη και απλή. Τα φύλλα φυτρώνουν αντίθετα με φτεροειδή μορφή. Τα άνθη της είναι λευκά με ροζ αποχρώσεις και ανθίζουν στα μέσα του καλοκαιριού. Οι ρίζες της έχουν έντονη μυρωδιά. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούμε την ρίζα του φυτού, αλλά και τα ξεραμένα φύλλα που με αυτά φτιάχνουμε τσάι. Συνιστάται για την αρθρίτιδα, την κολίτιδα, τη διάρροια, τον πονοκέφαλο και την υπέρταση, την αϋπνία, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, την εμμηνόπαυση, την ψωρίαση, τους ρευματισμούς, τη νευρική υπερένταση, τον πονόδοντο, την ισχιαλγία, τους πόνους περιόδου. Με το αφέψημά της γίνονται μπάνια κατά των σπασμών των νεογέννητων βρεφών. Η βαλεριάνα μπορεί να αυξήσει την επίδραση ορισμένων υπνωτικών χαπιών και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αν παίρνετε υπνωτικά χάπια, παρά μόνο με την καθοδήγηση του γιατρού. Αποφεύγετε τις μεγάλες δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ (OCIMUM BASILIUM)

Αρωματικό, μονοετές φυτό με πράσινα ή κόκκινα φύλλα και μικρά λευκά λουλούδια. Καταπραΰνει τους σπασμούς της κοιλιάς και τις νευρικές ημικρανίες. Είναι τονωτικό και διουρητικό. Ο βασιλικός σε σκόνη για τη μύτη είναι κατά του κρυολογήματος και των πονοκεφάλων. Ευνοεί την παραγωγή γάλακτος στις μητέρες που θηλάζουν. Κατά της δυσκοιλιότητας μπορούμε να φάμε τα φύλλα του βασιλικού με λάδι, σαν σαλάτα. Συνιστάται για τσιμπήματα και κεντρίσματα. Επιπλέον χρησιμοποιείται και ως χαλαρωτικό έκχυμα για το μπάνιο.

ΛΑΠΑΤΟ (RUMEX ACETOSELLA)

Ονομάζεται και αγριολάπαθο ή λάπατο. Φυτό με ωραίο άρωμα, διακρίνεται σε τρία είδη: μικρό, μεγάλο και καρδιοειδές. Έχει πράσινα ή κοκκινωπά φύλλα σε σχήμα αιχμής βέλους. Είναι διουρητικό, αντιπυρετικό, τονωτικό. Κατάλληλο για όσους υποφέρουν από αιμορροΐδες, έλκη του στόματος και του λαιμού, υψηλό πυρετό. Πρέπει όμως να αποφεύγεται από όσους υποφέρουν από αρθριτικά, ρευματισμούς, νεύρα και προβλήματα κύστης.